Miejscowość Żerniki jako jedyna w województwie świętokrzyskim może poszczycić się dwoma intrygującymi kamiennymi zabytkami. Stojące obok siebie piaskowcowe krzyże nawiązują formą a być może i pochodzeniem do tradycji tzw. krzyży pokutnych. Jakkolwiek relikty te są znane od dawna i były wielokrotnie wzmiankowane w różnych publikacjach, nasza wiedza na ich temat jest wyjątkowo skromna. Pomimo podobieństwa do śląskich krzyży trudno przesądzać o ich charakterze czy genealogii. Niestety nie znamy żadnych historycznych dokumentów dotyczących ich tożsamości.
Adres: Żerniki 42 , gm. Sobków, woj. Świętokrzyskie
Dwa mocno zwietrzałe krzyże z szarego piaskowca. Pomiędzy nimi żeliwny krzyż, osadzony na postumencie z czerwonego piaskowca. Wystawiony przez właściciela sąsiedniej posesji w r. 1908.
Prawy krzyż: 139/78/27 – złamany w latach pięćdziesiątych, obecnie zespolony dwoma metalowymi klamrami, ryt małego krzyża 8,5/8.
Lewy krzyż: 131/70/22
Pomiędzy zabytkami współczesny betonowy cokół o nierównej wys. do 39 cm. Na cokole osadzono postument z czerwonego piaskowca. Napis: “Boże Błogosław Nam Fundator Władysław Krzywda 1908″. Na postumencie pleciony żeliwny krzyż.
Przeprowadzone w latach siedemdziesiątych badania archeologiczne wykazały istnienie pomiędzy krzyżami pochówku dorosłego mężczyzny. Odnaleziony szkielet znajdował się pod kamiennym cokołem, pomiędzy dwoma krzyżami. Odkopano wówczas również, niewielką ilość fragmentów średniowiecznych naczyń glinianych. W wyniku badań określono pochodzenie znalezisk na czternasty wiek. Wydaje się zachodzić związek pomiędzy istnieniem w tym samym miejscu krzyży i grobu. Zbigniew Lechowicz zauważa że lokalizacja grobu przy drodze może wskazywać {w kontekście ówczesnych obyczajów}, na fakt że zmarły mógł pochodzić z odległych stron. Być może był wędrownym kupcem np. ze Śląska a miejscowi stawiając na mogile nietypowe w tym rejonie krzyże chcieli świadomie nawiązać do tradycji panujących w ojczyźnie zmarłego. Możliwe, chociaż to równie śmiała co poetycka interpretacja.
Mariusz Janikowski