Na interesujący obiekt można się natknąć nie tylko podczas wycieczek terenowych, ale czasem też w Internecie. Tak też było w przypadku obiektu z Nowego Kościoła – wsi w powiecie złotoryjskim, w gminie Świerzawa. Na jednym ze zdjęć zamieszczonych na portalu www.dolny-slask.org.pl zauważyłem, że na kamieniu wmurowanym w ścianę budynku bramnego cmentarza przy kościele Najświętszej Marii Panny widoczny jest ryt przedstawiający topór. Na zdjęciu tym kamień był częściowo zasłonięty i nie widziałem jego kształtu, ale pomyślałem, że może to być fragment uszkodzonego krzyża kamiennego – podobnie jak w przypadku obiektu z Siedlęcina koło Jeleniej Góry, odkrytego w 1988 roku, również posiadającego ryt topora, który uznawany jest w literaturze za trzon krzyża.
W dostępnych źródłach nie znalazłem żadnych wzmianek o podobnym obiekcie lub kamiennym krzyżu w tej miejscowości. Według Rejestru zabytków nieruchomych woj. Dolnośląskiego wspomniany budynek bramny wraz z murem cmentarnym pochodzą z XV-XVI wieku, natomiast sam cmentarz z wieku XIII. Według innych źródeł kamienny mur i brama powstały w 1628 r.
25 lutego 2017 roku udałem się do Nowego Kościoła, żeby sprawdzić jak ów kamień wygląda w rzeczywistości. Okazało się, że jest to regularnie obrobiony piaskowcowy blok o wymiarach 48x48x40 cm, umiejscowiony po wewnętrznej stronie muru budynku głównej bramy wejściowej na teren cmentarza przy ruinie romańskiego kościoła NMP.
Na kamieniu rzeczywiście widoczny jest bardzo wyraźny ryt przedstawiający topór. Przypomina on przedstawienia tego narzędzia występujące na kamiennych krzyżach, różni się jedynie krótkim, nieregularnie zakończonym trzonkiem (krótszym od szerokości ostrza). Wymiary rytu: długość całkowita – 22 cm, szerokość – 20 cm, długość trzonka – 17 cm.
Funkcja tego kamienia jest trudna do ustalenia. Przypuszczenie, że może być to fragment kamiennego krzyża należałoby odrzucić, ze względu na brak śladów po obróbce wskazującej na wcześniejsze istnienie ramion i bardzo regularny, niemal sześcienny kształt kamienia. Lokalizacja obiektu może być wtórna, ale najprawdopodobniej pochodzi on z kościoła lub jego otoczenia. Wydaje się niemożliwym stwierdzenie, czy obiekt ten mógł mieć związek z dawnym prawem, czy może pełnił funkcję nagrobną lub ozdobną. Podobne ryty znajdujące się na kamieniach niebędących krzyżami występują rzadko. Jednym z takich obiektów jest postument z wsi Czernica koło Jeleniej Góry – wykonany z piaskowca słupek z rytem szabli, również znajdujący się na terenie cmentarza przykościelnego.
Po zbadaniu omawianego kamienia wracałem do samochodu i wówczas zauważyłem dwa, również wcześniej nieznane, kamienne krzyże, których odkrycie opisałem we wcześniejszym artykule.
Nadesłał: Antoni Miziołek